ToBRFV

ToBRFV, ilk olarak İsrail’de 2014 yılında görülmüştür.  2015 yılında domates yetiştiren Melilot, Beit Ezra ve Achivut bölgelerinde başlayarak hızla İsrail’in genelinde yayılmaya başlamış ve 2016 yılında Ürdün’de raporlanmıştır. Sonrasında ABD, Almanya, İtalya, Fransa, Filistin, Çin ve İngiltere’den de rapor edilmiştir. Türkiye’de ise 2019 yılında domates bitkilerinin yaprak ve meyve örneklerinde varlığı belirlenmiştir. Maalesef artık Dünya’da domates üretiminin yapıldığı tüm alanlarda ciddi bir sorun oluşturmaktadır.

ToBRFV enfekteli tohumlar, meyve ve yapraklar, bitki kalıntıları ve yabancı otlar inokulum kaynağıdır. Etmen tohum kabuğu ve endospermde bulunur. Direkt temas (eller, giysiler, doğrudan bitkiden bitkiye temas), üretim materyalleri ile taşınır ve yayılır. Son zamanda yapılan sera denemelerinde ToBRFV etmeninin bombus arıları ile sağlıklı domates bitkilerine tozlaşma döneminde mekanik olarak taşınabileceği bildirilmiştir.
Virüsün domates bitkisinde oluşturduğu belirtiler çeşide göre değişmekle birlikte yapraklarda kloroz, mozaik (hafif veya şiddetli), beneklenme ve yaprak ayasında daralma meydana getirmektedir. Bitkinin sap, yaprak sapı ve çanak yapraklarında nekrotik noktalar görülebilmektedir. Enfekteli domateste meyveler sarı veya kahverengi lekeler göstermekte ve buruşuk meyve pazarlanamaz hale gelmektedir. Meyvelerde şekil bozukluğu ve düzensiz olgunlaşma olabilmektedir. Biber bitkisinin yapraklarında deformasyon, sararma ve mozaik şeklinde belirtiler gösterirken biber meyvelerinde sarı veya kahverengi alanlar veya yeşil çizgiler oluşturmakta ve meyveler deforme olmaktadır.

Firmamız tarafından dayanıklı çeşit geliştirme amacı ile hastalığın yayıldığı Ürdün’de 2017 yılında çok sayıda domates melezimiz ile denemeler kurmuştur.  Bu denemelerde bazı melezlerin hastalık belirtileri göstermediği tespit edilmiştir. Bu zamana kadar yapılan yoğun çalışmalarımızda kontrollü koşullarda klasik testleme (inokülasyon) tekniği ile birçok domates genotipinin hastalığa karşı tepkisi incelenmiştir. Bunun sonucunda bu güne kadar 4 farklı yüksek seviyede dirençli kaynak tespit edilmiştir. Bu dayanımların bazıları için geliştirdiğimiz moleküler markörler ıslah programımızda kullanılmaktadır. Yeni dayanım kaynakları ile ilgili moleküler markör geliştirme çalışmalarımız devam etmektedir.

KUANTUM F1 çeşidimiz 2020 yılından bu yana geniş alanlarda üreticilerimiz tarafından tercih edilmektedir. Rakip çeşitlerin ToBRFV bulaşık alanlarda çok ciddi kayıplar vermesine rağmen aynı alanlarda KUANTUM F1 çeşidimize ait meyvelerde hiçbir belirti görülmemiş ve üreticilerimiz zarar görmemişlerdir. Çeşidimiz bu yılda ve Antalya – Gaziler, Dumanlar, Serik, Kumluca, Ermenek,  Kütahya – Simav ve Mersin’ in çeşitli bölgelerinde üreticilerimizin yüzünü güldürmüştür.

Çok yakında farklı sezonlar ve farklı domates tiplerinde geliştirdiğimiz ToBRFV’ye yüksek dirençli çeşitlerimizi üreticilerimiz ile tanıştıracağız.